#16 Dialek Kelantan

Kelantan merupakan sebuah negeri agraria, iaitu negeri yang menjalankan aktiviti pertanian. Negeri ini mempunyai banyak kawasan tanaman padi dan sesetengahnya terdiri daripada perkampungan nelayan. Negeri Kelantan mempunyai keluasan lebih 14,992 km dan terletak di Timur Laut Semenanjung Malaysia yang berhadapan dengan Laut China Selatan dan bersempadan dengan Thailand. Kelantan dibahagikan kepada 10 jajahan pentadbiran, iaitu Kota Bharu sebagai ibu negeri, Pasir Mas, Pasir Puteh, Bachok, Kuala Krai, Machang, Tanah Merah, Jeli dan Gua Musang. 

Penduduk-penduduk di negeri ini menggunakan dialek Kelantan sebagai bahasa pertuturan seharian mereka untuk berkomunikasi dan menyampaikan maklumat penting. Dialek Kelantan juga dituturkan oleh penduduk yang mendiami daerah-daerah sempadan Kelantan / Terengganu, Kelantan / Pahang, dan juga beberapa daerah dalam wilayah Thailand Selatan seperti Sungai Golok, Narathiwat, Yala dan Patani. Walaupun menggunakan dialek Kelantan, setiap daerah mempunyai perkataan yang berlainan untuk mengungkapkan sesuatu benda.

Sistem vokal dalam dialek Kelantan dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu vokal kardinal primer dan vokal kardinal sekunder. Vokal kardinal primer terdiri daripada dua iaitu ê dan a. Manakala vokal kardinal sekunder terdiri daripada i, e, ĕ, u, o, ô. Sesuatu vokal tertentu yang berada di akhir perkataan dalam dialek Kelantan berkemungkinan mempunyai kesejajaran dengan urutan vokal konsonan dalam bahasa Melayu standard. Cara penyebutan vokal i, e, u dan o dalam lingkungan sistem fonologi subdialek tidak banyak berbeza dengan cara penyebutan dalam bahasa Melayu standard. Namun cara penyebutan ini mempunyai pengecualian jika vokal tersebut mempunyai ciri-ciri vokal kardinal sekunder pada sifat kardinal vokal-vokal berkenaan yang bersesuaian. Contohnya dapat dilihat dalam situasi yang berkenaan:

1) Vokal a yang terdapat pada akhir perkataan dalam bahasa Melayu standard adalah sejajar dengan vokal ô dalam subdialek Kelantan. Contoh penggunaannya dalam perkataan ialah:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# manô #/	mana
/# bakpô #/	kenapa

2) Vokal a yang terdapat dalam suku kata akhir tertutup bahasa Melayu Standard sejajar dengan vokal ô yang terdapat dalam subdialek Kelantan. Penggantian vokal a pada bahasa Melayu standard kepada vokal ô dalam subdialek Kelantan akan berlaku jika perkataan tersebut berakhir dengan hentian glotis (q) atau frikatif glotis (h) selepas vokal a tersebut dalam perkataan bahasa Melayu standard. Contohnya:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# susôh #/	susah
/# galôk #/	galak

3) Perkataan yang mempunyai suku kata tertutup a yang diakhiri dengan konsonan t dan p dalam bahasa Melayu standard akan digantikan dengan hentian glotis (k) dalam subdialek Kelantan. Namun vokal a pada suku kata tertutup tersebut tidak akan berubah. Contohnya:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# cepak #/	cepat
/# isak #/	hisap

4) Vokal a yang diikuti dengan konsonan nasal dalam suku kata akhir tertutup bahasa standard akan digantikan dengan vokal ê dalam subdialek Kelantan. Contohnya:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# makê #/	makan
/# sajê #/	sayang

5) Vokal a yang diikuti dengan konsonan l dan r dalam perkataan bahasa Melayu standard pada suku kata akhir tertutup adalah sejajar dengan perkataan yang terdapat dalam subdialek Kelantan. Namun, konsonan l dan r akan dihilangkan dalam perkataan subdialek Kelantan. Contohnya:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# kĕba #/	kebal
/# tika #/	tikar

6) Dalam subdialek Kelantan, diftong tidak wujud. Namun diftong au dan ai pada akhir perkataan dalam bahasa Melayu standard adalah sejajar dengan vokal a pada akhir perkataan yang terdapat dalam subdialek Kelantan. Contohnya:

Dialek Kelantan	Bahasa Melayu Standard
/# pana #/	panau
/# panda #/	pandai

Kesimpulannya, dialek Kelantan merupakan salah satu dialek yang terdapat dalam bahasa Melayu. Dialek Kelantan dituturkan oleh penutur-penutur yang berasal dari Kelantan dan masyarakat yang tinggal di negeri Kelantan. Walau bagaimanapun, dialek Kelantan juga turut dituturkan oleh penduduk-penduduk yang mendiami daerah yang bersempadan dengan negeri Kelantan. Antara penduduk yang menggunakan dialek atau loghat Kelantan dalam pertuturan mereka ialah penduduk yang berada di sempadan negeri Kelantan serta tiga wilayah selatan Thailand. walaupun dialek Kelantan mempunyai cara sebutan yang berbeza dengan cara sebutan yang terdapat pada bahasa Melayu standard, namun dialek Kelantan tetap tergolong dalam rumpun bahasa Melayu dan perlu dikekalkan.